سرقت های علنی که برای کسی مهم نیست! - مجله عینک آفتابی

به گزارش مجله عینک آفتابی، یک پژوهشگر با اشاره به سرقت ادبی در فضای آکادمیک می گوید: بارها و بارها می بینیم که افراد مقاله ها و خاتمه نامه ها را کاملا علنی دوباره به نام خودشان چاپ می نمایند. یک نفر باید متولی این امور باشد؛ به نظر می آید این اصلا برای کسی مهم نیست.

نسرین فقیه ملک مرزبان - پژوهشگر و مدرس دانشگاه - در گفت وگو با مجله عینک آفتابی، درباره سرقت ادبی به ویژه در فضای آکادمیک و شرایط رسیدگی به آن اظهار کرد: در خصوص ادبیات و سرقت ادبی باید به دو جامعه ادبی در روزگارمان دقت کنیم؛ یکی جامعه آکادمیک شامل دانشگاه و رشته ادبیات فارسی است و کسانی که مراودات آکادمیک دارند، در فضایی به سر می برند که در حوزه پژوهش ادبی بیشتر از حوزه فراوری و خلاقیت گام برمی دارد. در این فضا اصلا به صورت کاملا زشت و شرم آوری مقوله کپی کردن و متقلبانه پژوهش کردن خیلی علنی در خصوص پژوهش ها، کتاب ها و سرانجام نامه ها اتفاق می افتد. آموزش عالی هم حتما می داند اما به هر حال کسی ترفندی برای این قضیه ندارد و اصلا حق انتشار و حق مالکیت فکری ای مطرح نیست و این کار خیلی علنی است.

او سپس با اشاره به سرقت ادبی در جامعه شاعران، نویسندگان و مترجمان گفت: در حوزه کار خلاقیت و فراوری بعضا موارد مشترکی وجود دارد؛ یعنی افراد هم آکادمیک هستند و هم شاعر یا نویسنده. در این فضا ماجرا کمی پیچیده تر است؛ یعنی به دلیل مقوله های مجازی گاهی وقت ها شعر دیگری را به نام خود زدن سخت تر شده و نمی توان داستان کس دیگری را به نام خود زد چون مقوله سرچ، کلیدواژه و بحث هایی که در حوزه های دنبال کردن شعرها در سایت ها مشاهده می گردد، باعث شده کمتر کسی شعر دیگری را به نام خود بزند، گرچه باز هم اینطور هست ولی خیلی کمتر است.

فقیه ملک مرزبان ادامه داد: در نتیجه در این ماجرا عملا ما متوجه می شویم که برداشت های آزاد، برداشت های تک بیتی و استفاده از تخیل و ماجراهایی که در حوزه فراوری خلاقیت ذهنی صور خیال هست، اتفاق می افتد، ولی این که عین شعر دیگری را به نام خود بزنند، به نظر من چون در فضای مجازی قدرت جست وجو وجود دارد، نسبت به قبل که من داور بسیاری از مسابقات شعر بودم و خیلی علنی می دیدیم که افراد این کار را می نمایند حالا این قدرت کمتر شده چرا که قدرت جست وجو بالا است و این کار خیلی سریع لو می رود. ما که خیلی سریع تر جست وجو می کنیم، به سرعت متوجه می شویم این دروغین است و شاعر یا داستان نویس اصلی چه کسی بوده و در نتیجه این قضیه نسبت به قبل کمرنگ شده است.

این دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهرا همچنین درباره چگونگی جلوگیری از سرقت ادبی از گذشته تا کنون بیان نمود: در گذشته بحث سرقت ادبی را در کتاب های زیادی داشتیم؛ مثلا من یادم است وقتی از دکتر زرین کوب می پرسیدیم که چرا این قدر کلمه ای را مشکل نوشته و از نثر راحتی استفاده ننموده اید، ایشان خیلی راحت می گفتند که لااقل کسانی که اهل تلاش هستند به این دست پیدا نمایند و این همه رونویسی کتاب های من را به نام خودشان ننمایند. یعنی حتی از قبل هم این اتفاق خیلی راحت می افتاده است.

او اضافه کرد: واقعیت این است که جاه طلبی، شهرت و کسب اعتبار باعث می گردد افرادی حتی در حوزه های فرهنگی که قاعدتا باید خلاف این فرایند را طی کند دست به چنین کارهایی می زنند. ما می توانیم در خیلی از موارد با مناسب کردن این بستر که شکلی بازدارنده و تشویقی داشته باشد از آن جلوگیری کنیم. کسانی که خیلی دست به این کارها می زنند در هیچ جایی از کشور ما تنبیه نمی شوند، یعنی هیچ قانونی وجود ندارد که بازدارنده باشد، هر کس هر چه دلش می خواهد می گوید و هر جور دلش می خواهد می نویسد و چاپ می نماید و عملا می بینیم که کسی بازدارنده از این که مالکیت فکری کسی را برداشته اند و به نام خودشان نموده اند، نیست.

فقیه ملک مرزبان همچنین در شرح دیگر علت هایی که باعث ترویج سرقت ادبی می گردد گفت: از طرفی تشویق ها هم کم است، شاید شرایط مالی، توجه ها یا شیوه سیستم و سازماندهی کارهای فرهنگی باعث شده تشویق ها برای کسانی که در عرصه های ادبی درخشان می شوند، بسیار اندک باشد به نسبت هجوم ارزش هایی که مخصوصا در میان جوان ها و هنرمندان وجود دارد. به همین دلیل وقتی میزانی از تشویق افراد برجسته و بازدارندگی افراد دزد نداریم، طبیعی است که یله و رها است و همه چیز در اختیار کسانی است که می خواهند در این بازار استفاده های متعدد ببرند. اما در عرصه های محافل ادبی کسانی که دزد هستند، مذموم اند و قاعدتا وقتی در جمعی از آن ها یاد می گردد متاسفانه به بدی یاد می گردد و لو می فرایند. اما یک نظام بالاسری وجود ندارد، قطعا نظام فرهنگی ای که در همه جای جهان هم هست باید شکل جدی تری بگیرد، خصوصا در عرصه های آکادمیک. بارها و بارها می بینیم که افراد مقاله ها و سرانجام نامه ها را کاملا علنی دوباره به نام خودشان چاپ می نمایند. یک نفر باید متولی این امور باشد؛ اما به نظر می آید این اصلا برای کسی مهم نیست. این یک مقدار از ارزش رشته های آکادمیک ما هم کم نموده است.