گفت وگو با گلاره عباسی، مؤسس سینمای نابینایان در ایران - مجله عینک آفتابی

به گزارش مجله عینک آفتابی، روزنامه همشهری - نیلوفر ذوالفقاری: به مناسبت روز عصای سفید سراغ گلاره عباسی رفته ایم که سینمای ویژه نابینایان را راه اندازی نموده است.

نابینایان؛ مخاطبان گم شده سینما

سال هاست به سازندگان برنامه های تلویزیونی یا فیلم های سینمایی توصیه می گردد برای اینکه بینندگان کم شنوا و ناشنوا هم بتوانند به تماشای آثار آن ها بنشینند، از زیرنویس استفاده نمایند.

دیگر برای همه ما دیدن تصویر گوینده ای که دیالوگ ها را به زبان اشاره ترجمه می نماید عادی شده است، اما هیچ وقت فکر نموده اید نابینایان علاقه مند به تئاتر، سینما و تلویزیون برای استفاده از برنامه های موردعلاقه شان با چه دشواری هایی روبه رو هستند؟

گلاره عباسی بازیگری است که به این سؤال فکر نموده و از آنجا که سال ها دغدغه انجام کاری ویژه برای نابینایان در ذهنش بوده، تصمیم گرفته راهی برای از میان برداشتن این دشواری ها برای نابینایان پیشنهاد دهد.

هواداران فیلم و سریال، عباسی را با نقش لیلا در شیدایی و اکرم در سریال پرمخاطب شهرزاد به یاد دارند. حالا او پایه گذار سوینا، سینمای ویژه نابینایان شده که این روز ها فعالیتش را روزبه روز گسترده تر می نماید، کتاب های صوتی آماده می نماید و برای نابینایان رادیوی ویژه راه می اندازد.

سومین دورهمی اعضای سوینا هفته قبل با تماشای نمایش اشک ها و لبخندها در تالار وحدت برپا شد. با گلاره عباسی درباره سوینا، برنامه هایش برای ادامه این راه و بازیگری تبادل نظر نموده ایم.

دغدغه انجام کار برای نابینایان از کجا برایتان به وجود آمد؟

همواره دلم می خواست برای بچه ها نابینا کاری انجام دهم، آن هم برای بچه های که هنوز وارد مدرسه و اجتماع نشده اند. ایده اولیه من قصه گویی و به خصوص شاهنامه خوانی بود. طرحی را هم تا نیمه جلو بردم که شاهنامه خوانی برای بچه ها نابینا بود، اما چندان به نتیجه نرسید. آن موقع شناخت چندانی از نابینایان و دنیای آن ها نداشتم.

بعد از مدتی یکی از دوستان نابینایم در رادیو با من تماس گرفت و پیشنهاد اجرای رادیویی داد. از آنجا که همواره این دغدغه را داشتم، برایم جالب بود که این پیشنهاد را بپذیرم.

وقتی وارد جمع نابینایان مشغول در رادیو شدم و دیدم که مرا می شناسند، کارهایم را دنبال نموده اند و درباره سریال های شهرزاد و کیمیا از من می پرسند، خیلی تحت تأثیر قرار گرفتم؛ چرا که اتفاقا با نگاهی ریزبین و دقیق درباره کار حرف می زدند و نقد می کردند.

برای تماشای فیلم و سریال چه دشواری هایی داشتند؟

از آن ها پرسیدم چطور کار ها را پیگیری می نمایند؟ گفتند ما فیلم و سریال می بینیم، اما سختی هایی سر راهمان وجود دارد. گفتند که ترجیحا با یک همراه به تماشای فیلم و سریال می نشینند، اما این موضوع در فضایی مثل سینما دردسرساز است؛ چرا که بقیه تماشاگران ممکن است متوجه نشوند که صدای حرف زدن برای چیست یا حتی اعتراض نمایند.

از طرف دیگر خیلی از نابینایان تنها زندگی می نمایند یا همراهی ندارند که صحنه های فیلم را برایشان شرح دهد. بخش هایی از فیلم که دیالوگ دارد برای نابینایان مشکل ایجاد نمی نماید، اما در بعضی سکانس ها که اتفاقا تأثیرگذار هم هستند، دیالوگی وجود ندارد؛ مثلا در سریال شهرزاد، سکانسی وجود داشت که من در نقش اکرم، با دلهره به کاراکتر عمه خانم که پشت پنجره نشسته نزدیک می شوم.

سکانس بعدی با صحنه مرگ عمه شروع می گردد و اگر کسی نباشد که این سکانس کلیدی را برای بیننده نابینا تعریف کند، او قصه را از دست خواهد داد. به تعریف کردن صحنه های بی دیالوگ، صوتی کردن فیلم می گوییم که راهی برای راحت شدن تماشای فیلم و سریال برای نابینایان است.

اولین فیلمی که تصمیم گرفتید به شکل صوتی نمایش دهید کدام بود؟

اولین فیلم، اجاره نشین ها بود که خودم به همراه یک دوست نابینا برای صوتی کردن آن رفتم و حین کار مدام از او می پرسیدم شرحاتم درست و کافی هست یا نه؟ در رادیو نمایشنامه های اینچنینی زیاد اجرا شده، اما در سینما، این نخستین باری بود که فیلمی صوتی می شد.

برای انتخاب فیلم، دنبال فیلمی بودم که در تاریخ سینما فیلم مهمی باشد. ضمن اینکه به عنوان نخستین تجربه، دوست داشتم فیلمی که خودم دوست دارم و البته فیلمی که خشن و بدون قصه نیست انتخاب کنم. انتخاب فیلم های در حال اکران هم به دلیل قانون حق انتشار ممکن نبود؛ چرا که نمی توانستیم فیلم را به استودیو ببریم.

پس این دغدغه شخصی شما بود که باعث شد سوینا شکل بگیرد؟

فقط دغدغه شخصی نبود. به واسطه دوستان نابینایی که در این جهت پیدا کردم و حمایت های آنها، به ادامه این راه تشویق شدم. روزی که اجاره نشین ها را با هم تماشا کردیم با خودم گفتم چرا نباید این راه ادامه پیدا کند وقتی اینقدر همه مشتاق و همراهند؟

نابینایان زیادی در آن جمع، اهل ادب، فرهنگ و هنر بودند و به سینما علاقه داشتند. من هم به عنوان سینماگری که به حرفه ام علاقه دارم، کاری دور از شغلم انجام نمی دهم. به نظرم رسید سینما تا امروز مخاطب گم شده ای داشته که با این سختی فیلم ها را دنبال می نمایند، پس چرا سینماگران خودشان نباید وارد این جهت شوند؟

واکنش همکارانتان در سینما و تلویزیون به فعالیت های سوینا چه بود؟

خوشبختانه سینماگران زیادی در این راه همراه شدند. مهران مدیری که از ابتدای کار هم با او مشورت می کردم، با مهربانی سریال هیولا را در اختیارمان قرار داد. این اتفاق خوبی بود، چون بسیاری از نابینایان بعد از نمایش اجاره نشین ها، درخواست داشتند سراغ فیلم ها و سریال های روز برویم.

به طور طبیعی دوست دارند در جریان اتفاقات تازه سینما و تلویزیون قرار بگیرند. نیما رئیسی در کار سخت صوتی کردن این سریال داوطلب شد. بعد از آن نیما جاویدی کارگردان فیلم سرخپوست در این راه با ما همراه شد و حبیب رضایی صوتی کردن کار را برعهده گرفت.

در ادامه سینما چهارسو یکی از سانس های نمایش خود را به صورت رایگان در اختیارمان گذاشت. ایده اصلی این است که سالن های نمایش تفکیک نشوند بلکه آماده سازی انجام گردد تا نابینایان با همراهی خانواده و دیگران به سینما بیایند. بعد از سرخپوست، محسن امیریوسفی با فیلم آشغال های دوست داشتنی به ما پیوست.

هنرمندانی مانند امین تارخ و شبنم مقدمی هم در روز افتتاح سایت همراهمان شدند. احسان علیخانی هم در برنامه خود یاری کرد نابینایان شهر های دیگر از برنامه های ما باخبر شوند. این کار اسپانسر ندارد و همه هنرمندانی که در آن شرکت نموده اند، با احساس و علاقه خود جلو آمده اند.

از نابینایانی که با سوینا همراه شدند چه بازخوردی گرفتید؟

نابینایان استقبالی غیرقابل پیش بینی داشتند و به شدت پیگیر کار ها هستند و در فضای مجازی ارتباط مستمری با فعالیت سوینا دارند. ضمن اینکه بخش بزرگی از کار را خود نابینایان برعهده گرفته اند. پیغام های زیادی از نابینایان ساکن شهرستان ها داشتیم که می خواستند در جریان اتفاقات سوینا قرار بگیرند؛ به همین دلیل تصمیم گرفتیم رادیو اینترنتی را در کنار سایت راه اندازی کنیم.

رادیوی اینترنتی که سردبیر آن هم یکی از نابینایان گروه است، به ما یاری کرد پخش سراسری داشته باشیم. سایت هم طوری طراحی شده که برای نابینایان کاملا قابل استفاده باشد. همه این اتفاقات باعث شد ارتباطی قوی بین سوینا و نابینایان شکل بگیرد.

چه نهاد هایی برای ادامه فعالیت سوینا قدم پیش گذاشتند؟

کار ما نهادی و انجمنی نیست. سینما چهارسو و تالار وحدت به رایگان سالن در اختیارمان گذاشتند، سازندگان فیلم ها و سریال ها هزینه ای دریافت نکردند، گویندگان هم این کار را کاملا رایگان انجام داده اند.

من این کار را شروع نموده ام، اما هر فرد دیگری هم می تواند آن را انجام دهد. برای کار ما نیروی انسانی و زمان اهمیت دارد و به سرمایه خاصی احتیاج ندارد. کار های متنوعی می توان انجام داد و فقط کافی است افراد داوطلب وجود داشته باشند.

فکر نمی کنید ضروری است سازوکار معین و همیشگی برای فعالیت سینمای ویژه نابینایان وجود داشته باشد؟

حتما کم کم این اتفاق می افتد. اما دورهمی ما شبیه به جلسه فیلم بینی و تئاتربینی است. این نخستین بار است که دوستان نابینا با یکدیگر نمایشی را که صوتی شده تماشا می نمایند. حتما در آینده برنامه های جدیدی هم برگزار خواهد شد.

من به عنوان یک بازیگر، کاری بهتر از این انجام نمی دهم، چون فکر می کنم به همین شکل هم همه چیز خوب است. هدف ما این است که کتاب، تئاتر و فیلم ها را صوتی کنیم تا نابینایان هم بتوانند از آن ها استفاده نمایند. کار آنقدر ها پیچیده و عجیب نیست و اگر من هم آن را متوقف کنم، افراد دیگر آن را به خاتمه خواهند رساند.

در کشور های مختلف نابینایان چطور به تماشای فیلم ها می نشینند؟

قبلا در جریان طرح های اینچنینی نبودم. به شکل تجربی با هدایت دوستان نابینا راه را پیدا کردم؛ مثلا همسر یکی از دوستانم کم بینا بود و از او پرسیدم چطور برای فیلم دیدن یاری می گیرد؟ من از این تجربه ها استفاده کردم و بعد ها که بیشتر جست وجو کردم فهمیدم در پکن یک نفر هر ماه تعدادی نابینا را دور هم جمع و فیلم ها را برایشان حین نمایش تعریف می نماید.

در کشور های پیشرفته هم امکانات سخت افزاری و فنی وجود دارد که نابینایان بتوانند شرحات را با هدفون بشنوند. برای من اجرای یک برنامه جمعی، کنار هم بودن و تبادل حس خوب و شادی اهمیت زیادی دارد.

خودتان تا به حال در کارنامه بازیگری نقش یک نابینا را بازی نموده اید؟

خیلی سال قبل نقش نابینایی را بازی کردم، اما از یاد برده بودم. قبلا کتاب پولینا چشم و چراغ کوهپایه را هم برای کانون پرورش فکری بچه ها و نوجوانان صوتی نموده ام که درباره یک پسر نابیناست. آن موقع برای ایفای نقش بیشتر از تماشای فیلم ها یاری گرفته بودم، چون آشنایی نزدیکی با نابینایان نداشتم.

قبل از سوینا چه تصوری از دنیای نابینایان داشتید؟ آیا این تصور تغییر کرد؟

از کودکی نابینایان در مدرسه های جداگانه درس می خوانند. بعد از آن هم نابینایان را کمتر در اجتماع می بینیم و من شخصا تصور نمی کردم این تعداد هنرمند و متخصص در میان آن ها فعالیت نمایند. حتی در کافه ها و رستوران ها هم کمتر با آن ها هم صحبت می شویم.

سوینا باعث شد متوجه شوم در همه رشته های هنری، ورزشی و فنی نابینایان پیروزی مشغول به فعالیت هستند. مواجهه و رفت وآمد با نابینایان باعث می گردد بیشتر با زندگی آن ها آشنا شویم؛ مثلا بعد از تماشای اجاره نشین ها، به همراه جمعی از دوستان نابینا به کافه رفتیم.

آنجا متوجه شدم ناچارند برای انتخاب از دیگری یاری بخواهند تا منو را برایشان بخواند. از آن روز به بعد یکی از برنامه های ما در سوینا، کوشش برای اضافه کردن خط بریل به منوی رستوران ها و کافه هاست.

به نظر شما ضروری است یک بازیگر وارد فعالیت های اجتماعی اینچنینی گردد؟

هنوز هم فکر می کنم کاری که انجام داده ایم چندان عجیب و خاص نیست. همه افراد دغدغه هایی از این دست دارند، نه به عنوان یک بازیگر بلکه به عنوان یک شهروند. گاهی ما سراغ فعالیتی مرتبط با آن دغدغه می رویم.

نمی خواهم این کار را در حد یک کنش اجتماعی بزرگ کنم. این فعالیت ها همان حوزه کاری خودم است، مثلا تا به حال اجرای ویژه هنرمندان داشتیم و حالا اجرای ویژه نابینایان. این یک کار فرهنگی است و برای خودم هم جذابیت دارد.

سوینا چه تغییری در روحیه و حال خودتان ایجاد کرد؟

این پروژه برای من آنقدر ها احساساتی نیست که بخواهم بگویم تغییری در زندگی ام ایجاد نموده است. این یک کار حرفه ای است نه فعالیت خیریه یا یاری به نابینایان.

گامی فرهنگی برداشته شده که من در جهت آن قرار گرفته ام و در نهایت به من یاری کرد بیشتر مطالعه کنم، با هنرمندان بیشتری در ارتباط باشم و نسبت به پیرامونم حساس تر شوم. دوستانی پیدا کردم که درباره دنیا دیگری با من حرف می زنند، از خودم باسوادتر هستند و خیلی وقت ها از آن ها آموخته ام.

این روز ها به جز سوینا مشغول چه کاری هستید؟

هم اکنون مشغول یک کار سینمایی هستم که در همدان فیلمبرداری می گردد.

واکنش خانواده تان به ایده راه اندازی سوینا چه بود؟

سوینا برای خانواده ام مهم و ارزشمند است و واقعا از آن حمایت می نمایند. در خانه ما همواره حرف سویناست و در روز های اکران همه اعضای خانواده کنارم هستند و یاریم می نمایند.

به نظر خودتان با کدام یک از نقش هایتان بیشتر دیده شدید؟

خیلی سال است که کار می کنم و به مرور دیده شدم. در هر دوره ای با نقشی دیده شدم، مثلا با سریال شیدایی در تلویزیون و بعد فیلم های نرگس آبیار. اما بیشتر از همه با سریال شهرزاد دیده شدم که قصه دوست داشتنی ای داشت.

خودتان کدام یک از نقش هایی را که بازی نموده اید بیشتر دوست دارید؟

من هم لیلای شیدایی را دوست دارم، هم لیلای اشیا در آیینه و هم اکرم شهرزاد. این 3 نقشی است که در کارنامه من تجربه های خوبی محسوب می شوند.

کدام کارگردان است که دوست دارید تجربه همکاری با او در کارنامه تان ثبت گردد؟

خیلی کارگردان ها هستند که دوست دارم با آن ها کار کنم، اما لزوما کارگردانان قدیمی، پیروز و باتجربه نیستند. دوست دارم با کارگردانان جوان و خوش فکر حتی آن ها که فیلم اولی هستند یا با بودجه کمی فیلم می سازند همکاری کنم. کار کردن در هر دوی این فضا ها دوست داشتنی است.

از اینکه بازیگری را انتخاب کردید راضی هستید؟

من عشق خاصی به بازیگری دارم و حس می کنم خیلی خوش شانسم که شغلی دارم که هر روز با علاقه آن را انجام می دهم. این کار سختی های خود را دارد، اما تمام آن برای من لذت است. منظورم این نیست که دلگیر و عصبانی نمی شوم یا استرس ندارم، اما در شغلم به من خوش می گذرد. من از صبح تا شب در جهتی قدم برمی دارم که به آن علاقه دارم و به نظرم این موهبت بزرگی است.

اگر بازیگر نمی شدید سراغ چه کاری می رفتید؟

ادبیات می خواندم. همان زمان هم بین ادبیات و تئاتر مردد بودم. عشق بزرگ من همواره رادیو بوده و شاید به همین دلیل بر فعالیت رادیو سوینا هم تأکید دارم.

چه کاری حال شما را خوب می نماید؟

دوستانم می گویند وقتی کار می کنی حال خوبی داری. بودن با خانواده و دوستان هم مرا مسرور می نماید.

برای تفریح چه انتخاب هایی دارید؟

کنسرت رفتن، معاشرت با خانواده و گاهی سفر تفریحات من هستند. از وقتی سوینا شروع شده خانوادگی با هم در برنامه ها شرکت می کنیم و از بودن در این فضا لذت می بریم.

حبیب رضایی

باز هم با سوینا همکاری می کنم

این نخستین تجربه من بود. اصلا جملات را ننوشته بودم و به فراخور روند فیلم، شرح می دادم. این اقدامات یاری می نماید تا شهروند نابینا مثل دیگر شهروندان در جریان رویداد های فرهنگی- هنری قرار بگیرد.

پیش بینی امکانات سخت افزاری می تواند در ادامه اجرای چنین اقداماتی راهگشا باشد. همکاران من به قدری حسن نیت دارند که از هیچ یاریی دریغ نمی نمایند و این همکاری را بدون چشمداشت خواهند داشت. اگر باز از من دعوت گردد، حتماً همکاری می کنم.

منصور ضابطیان

با سوینا همه از سینما لذت می بریم

سال ها برنامه هایی در تلویزیون ساختیم که برای من به شخصه هدفی را دنبال می کرد و آن ارتباط با جامعه نابینایان بود. همواره پخش صدا و صوتی کردن آثار برایم اهمیت ویژه ای داشته و جریانی که در فراوری کتاب های صوتی انجام می گردد هم اتفاق مهمی است؛ چرا که راهی ارتباطی است تا فاصله ها را کم کند.

در نهایت امیدوارم فاصله نابینایان با جریان عادی سینما، تماشای فیلم در سالن ها و تماشای برنامه های تلویزیونی کمتر گردد و همه در کنار هم از این برنامه ها به یک اندازه لذت ببریم. مجموعه ای از رمان های خوب را کانون پرورش فکری بچه ها و نوجوانان در دهه های 40، 50 و 60 منتشر کرد که بسیار کتاب های ارزشمند، اما مهجوری است.

مدتی است جریانی ایجاد شده تا این کتاب ها خوانده گردد و مجموعه ای از بازیگران مطرح در مرحله اول 13 عنوان کتاب را صوتی نموده اند که به زودی توزیع آن ها شروع می گردد. در مرحله بعد 10 رمان ایرانی توسط 10 گوینده مطرح رادیو صوتی خواهد شد و یکی از خوشبختی های ما در صوتی کردن این کتاب ها این بود که جامعه نابینایان بهتر و بیشتر با کتاب ها ارتباط می گیرند و با هر کتاب، دنیا تازه ای را تجربه می نمایند.

امین تارخ

سوینا بدون خودنمایی فعالیت می نماید

افتخار بر گلاره عباسی که مبدع چنین حرکتی بود؛ حرکتی که شاید دهه ها و سالیان پیش باید شروع می شد. این خدمت رسانی در زمینه فرهنگ و هنر مخصوصا هنر های تصویری سینما قطعا و حتما به وسیله برنامه ریزان فرهنگی که مسئولیت های اینچنینی دارند باید انجام گردد و گاهی فراموش می گردد و شاید اهمیتی را که باید، ندارد.

مسرورم همه متوجه شده اند اگر به چنین حرکت هایی دست نزنند، عزیزانی هستند که بدون خودنمایی چنین حرکاتی را شروع می نمایند. این گلایه از برنامه ریزان و مسئولین فرهنگی نیست، بلکه نشانه ای است که باید به بعضی، مسئولیت هایشان را یادآوری کرد. امیدوارم این حرکت ادامه پیدا کند. مسرورم که واژه روشندل و روشندلان از این جامعه حذف شد.

احساس می کنم که واژه روشندلان را کسانی ابداع کردند که خودشان در عین بینا بودن، روشندل هستند. واقعیت این است که نابینایی یک واقعیتی است که جامعه نابینایان پذیرفته و لزومی ندارد ما شفاعت بکنیم و نام دیگری پیدا کنیم و به آن پناه ببریم. افتخار می کنم در خدمت نابینایان عزیز هستم و احساس می کنم که دانش و اندیشه و بیان زیبا، عاطفه، احترام و ادب نزد آنهاست تا نزد ما.

شهاب حسینی

از حضور نابینایان در سینما مسرورم

من به وسیله پیغام تصویری به نابینایان سوینا خوشامد می گویم. هم وطنان عزیزم سلام. ارادتمند شما شهاب حسینی، آن قدر از شنیدن این خبر مسرور شدم که دلم طاقت نیاورد و خواستم با دریافت سلفی هم که شده، به سهم خودم خوشامدی بگویم به حضور جامعه محترم نابینایان کشورم در سالن های سینما.

این خبر خوبی است و امیدوارم فیلم هایی که در سالن ها به شما ارائه می گردد در شأن حضور شما باشد و بتواند اوقات خوبی را برای شما رقم بزند و در زندگی شما مؤثر واقع گردد. هر جا هستید در پناه لطف خدا خوب و خوش و سرحال و شاداب باشید.