سهراب سپهری مولوی شعر نو - مجله عینک آفتابی

به گزارش مجله عینک آفتابی، بااستاد قدمعلی سرّامی، استادادبیات فارسی، مترجم، شاعروپژوهشگربرجسته که روزگارجوانی اش دردوستی باشاعرانی مثل سهراب سپهری گذشته وعمری را در راه تألیف و تحقیق گذرانده است، به مناسبت سالروز تولدسهراب سپهری درباره شعراین چهره مؤثر گفت وگو نموده ایم.

به گزارش گروه رسانه های مجله عینک آفتابی، درباره شاعری حرف زدیم که عارفانه و عاطفی می بیند؛ شاعری که ظرافت از سر و روی کلامش می بارد؛ مثلاً پاییز را که فصل ولادتش هم هست، با تمام حس و ذوق و عاطفه اش وصف می نماید و می سراید: ای عجیب قشنگ! با نگاهی پر از لفظ مرطوب، مثل خوابی پر از لکنت سبز یک باغ. با استاد قدمعلی سرّامی، استاد ادبیات فارسی، مترجم، شاعر و پژوهشگر برجسته که روزگار جوانی اش در دوستی با شاعرانی مثل سهراب سپهری گذشته و عمری را در راه تألیف و تحقیق گذرانده است، به مناسبت سالروز تولد سهراب سپهری درباره شعر این چهره مؤثرِ معاصرِ ادبیات فارسی، گفت وگو نموده ایم؛ گفت و گویی با چاشنیِ خاطره بازی با آن روزها.

شعر سهراب سپهری دارای چه ویژگی هایی است؟

ویژگی مهم ظاهری شعر سهراب این است که تقریباً بیشتر اشعارش در قالب نیمایی سروده شده اما ویژگی های مهم شعرش از دیدگاه محتوایی، این است که تلمیحاتش مربوط به روزگار خودمان است و گاهی هم به فرهنگ غربی اشاراتی دارد. آن چه به شعر سهراب جمال می بخشد، یک نوع عرفانِ عاطفی است؛ مثلاً به جای این که اصطلاحات و مبانی عرفانی را در شعرش ببینیم، نگاه عارفانه اش را می بینیم. همان طور که مولانا از خارپشت هم در دیوانش صحبت می نماید، سهراب هم از موجوداتی مانند کرکس، کرم و... صحبت می نماید و می گوید چرا در قفس هیچ کسی کرکس نیست؟ او می خواهد به ما این را گزارش کند که همه چیز این عالم دوست داشتنی است؛ همان که احمد غزالی می گوید: در عالم امکان، چیزی زیباتر از دنیایی که ما می بینیم نمی تواند وجود پیدا کند. نکته دیگر، مسئله حال و اکنون است و این که باید در حوضچه اکنون شنا کنیم و در اسارت گذشته ها و در هراس آینده ها نباشیم. گاهی اگر اعتراضی هم می نماید، نرم و نازک است.

پس شما با کسانی که می گویند شعر سهراب دغدغه اجتماعی ندارد، موافق هستید ؟

همین طور است. اولین نفر آقای دکتر رضا براهنی بود که بعد از انتشار حجم سبز گفت شعر سهراب روان اجتماعی روزگار خودش را ندارد و در این سخن زیاد هم اشتباه نمی کرد. اصولاً عارفان بزرگ هم همین طور بودند؛ مثلاً یکی از اعتراض هایی که به مولانا می نمایند این است که وقتی مغولان به کشورش حمله می کردند، او مشغول دنیای خودش بود. چرا؟ چون اگر انسان نگاه عرفانی پیدا کند، در می یابد که همه پدیده های عالم سر جایشان هستند. نگاه عرفانی باعث می گردد آسان زندگی کنیم. برخی ها اعتراض می نمایند که چرا سهراب زن نگرفت یا آدم اخلاقی نبود و... . در صورتی که اگر نگاه عارفانه داشته باشی، این طور فکر می کنی که هیچ کس به اراده خودش زندگی نمی نماید و همه ما تابع اراده کل هستیم.

با این حساب می توانیم سهراب سپهری را یک عارف بدانیم؟

به معنای امروزین کلمه اعتقاد دارم شعر سهراب نگاه عرفانی را تکمیل می نماید؛ البته من عقیده دیگری هم دارم و آن این که هنر و ادبیات، ما را برای دقایقی از زندگی معمولی جدا و به کل دنیا هستی وصل می نماید. هنر این امکان را برای ما فراهم می آورد. وقتی از یک اثر هنری لذت ببری، مطمئن باش که رجعت نموده ای به دوران کودکی ات. مولوی می گوید: صوفی ابن الوقت باشد ای رفیق، نیست فردا گفتن از شرط طریق. باید اکنون را چسبید و در زمان حالِ گسترده زندگی کرد.

سهراب بسیار از مولانا تأثیر پذیرفته، درست است؟

بله. در هشت کتاب که کل اشعار سهراب سپهری را یک جا آورده است، برخی جاها می بینیم از ریتم های مولانایی استفاده نموده است که کاملاً رقصان هستند. سهراب اگر اهل سماع عرفانی هم نبود، این سماع در اندرون روانش وجود داشت. شاعر وقتی موزون شعر می گوید؛ یعنی موزون هم اندیشه نموده و از یک سماع درونی برخوردار است.

درباره کتاب تا انتهای حضور بفرمایید که مجموعه مقالاتی درباره سهراب سپهری است و شما هم در آن مقاله دارید.

سهراب بر نسل های پایین تر از خودش اثر گذاشت؛ یعنی جوان ها به اشعارش علاقه مند بودند. من با سهراب دوست بودم. پیش از انقلاب جوان های بیست و چند ساله، او را خیلی دوست داشتند و چون کارهایش مؤثر بود، آدم های مختلف درباره اش مقاله نوشتند. من هم درباره او مقاله ای به نام شاهینِ ترازویِ شگفت نوشتم. شاهین، میله بزرگ افقی ترازو با دو چنگک است که دو کفه به آن آویزان می گردد؛ کار ترازو این بود که در کفه ای سنگ می گذاشتیم و در کفه دیگر کالا و وقتی دو کفه متعادل می شد، وزن می کردیم. سهراب سپهری به نظر من یک ترازوی شگفت است؛ یعنی اگر در یک کفه همه کائنات را بچینید و در کفه دیگر هیچ سنگی نگذارید، ترازویش تراز است و برعکس، اگر این طرف تمام وزنه های عالم را بگذارید و در آن کفه چیزی نگذارید، باز هم تراز است. یعنی این فهم عرفانی را دارد که همه چیز با هیچ چیز مساوی است.

شما با سهراب رفاقت داشته اید. خاطره ای از آن دوران برایمان بگویید.

یادم می آید وقتی شعر می خواند، خودش قبل از این که مخاطب حسی پیدا کند، حس مند، یعنی با همه وجودش شعر را می خواند و در حین خواندن احساسی به شدت غنی داشت و گاهی یک مصرع را دو بار، سه بار تکرار می کرد. این خودش یک کارکردی داشت. من از این کار خوشم می آمد و حالا هم از این تکنیک استفاده می کنم. کارکردش این است که وقتی به این حال شعر می خوانی، به جز این که مخاطب از محتوا و فرم و معانی شعرت لذت می برد، از خواندن تو هم کیف می نماید. از شهریار هم همین خاطره را در ذهن دارم. او هم این قدر شعرهایش را قشنگ می خواند که به جز خوبی شعرش، خوبیِ خواندن شعرش هم بود. احمد شاملو هم همین ویژگی را داشت. یادم است در کانون پرورش فکری که کارشناس بودم، با صدای شاملو اشعار خیام و حافظ را ضبط کردیم. بیشتر زحمت این کار را هم احمدرضا احمدی به عهده داشت.

منبع : خراسان

بازگشت به صفحه رسانه ها